Thắng đĩa xe đạp hiện có 2 loại chính xài dây dầu hoặc dây thắng, chúng ta cùng phân tích các ưu điểm và nhược điểm của hệ thống phanh đĩa trên xe đạp.
Nguyên lý hoạt động của thắng đĩa
Thắng đĩa sử dụng bằng cách ép các bố thắng của piston heo dầu gắn trên sườn & phuộc vào dĩa thắng (gắn vào bánh thông qua đùm), khi bóp thắng thì bố thắng giữ chặt dĩa thắng để xe giảm được tốc độ.
Về cấu tạo thì bố thắng dĩa thường được làm bằng resin (nhựa), metal (bột kim loại) hoặc semi ở giữa (kết hợp giữa resin và metal), dĩa thắng thì đa số làm bằng kim loại (thép), thắng dĩa có thể dùng dây thắng dầu hoặc dây thắng cơ, nhưng đa số là dùng dây thắng dầu nhiều.
Lưu ý: Niềng thắng vành có thể dùng cho thắng dĩa được, ngược lại thì không được nhé.
Các ưu điểm của thắng đĩa
Lực thắng mạnh
Lực thắng được ép bới các piston thắng dĩa mạnh hơn thắng vành, nhất là khi sử dụng dây dầu, một ưu điểm nữa là thắng dĩa có thể thay đổi diện tích bề mặt bố thắng bằng cách tăng số lượng piston (2, 4 hoặc 6), các dòng thắng dĩa xe đạp phô biến nhất là 2 piston nhưng 4 piston đã bắt đầu thông dụng.
Thắng đĩa xe đạp 6 piston
Khả năng hoạt động liên tục (tản nhiệt tốt)
Một ưu điểm nữa của thắng đĩa đó là nó tản nhiệt tốt hơn, đó là nhờ vào cấu tạo của thắng đĩa, cấu tạo của thắng đĩa gồm: đĩa thắng kim loại / Bố thắng kim loại nên tản nhiệt tốt hơn.
Lưu ý khi đổ đèo dài, liên tục thì các bạn không nên rà thắng, mà hãy nhấp nhả, rà thắng khiến bố thắng bị nóng liên tục, có thể dẫn đến mất thắng.
Công nghệ thắng đĩa tản nhiệt Ice Tech của Shimano
Thắng đĩa hoạt động tốt khi trời mưa & sình bùn
Trong điều kiện trời mưa hoặc đường sình bùn thì thắng đĩa vẫn hoạt động tốt.
Đỡ mỏi tay hơn
Với lực thắng mạnh (sử dụng dây thắng dầu) thì tay bạn sẽ không phải sữ dụng quá nhiều lực mỗi khi thắng.
Vẫn sử dụng được khi niềng bị cong
Một lý do mà mọi người hay bảo rằng là ưu điểm của thắng vành là không sợ bị cạ thắng do đĩa cong, nhưng trường hợp cong đĩa có nhưng không bằng cong niềng, và cong đĩa thay thế rất dễ dàng chứ không rắc rối như cong niềng. Và đĩa rất khó cong, còn niềng thì rất dễ cong.
Xác suất cong niềng xảy ra thường xuyên hơn cong đĩa rất nhiều vì cái niềng là cái dễ bị tác động nhất khi gặp tai nạn, nếu niềng cong nhẹ thì xài thắng đĩa vẫn chạy được bình thường, còn thắng vành là không thể.
Thắng đĩa an toàn hơn
Do lực thắng mạnh nên bạn có thể thắng gấp được và tránh được các va chạm.
Đa dụng gắn được cho tất cả các loại bánh
Thắng đĩa có thể tương thích với tất cả các loại bánh, ví dụ như bạn đang sườn xe bánh 29, bạn muốn đổi qua bánh 27,5 hoặc 26 chạy tạm trong trường hợp khẩn cấp thì vẫn được.
Bố thắng đĩa dùng được lâu hơn
Thắng đĩa thì trung bình khoảng 4000 – 5000km mới thay một cặp bố thắng, nếu đi đường đèo dốc nhiều thì có thể nhanh hơn.
Không ảnh hưởng tới niềng xe
Do bố thắng đĩa chỉ tác động vào dĩa thắng, nên bạn chỉ phải thay đĩa khi mòn, mà dĩa thắng thì lâu lắm mới mòn, với chi phí thay đĩa thắng cũng đơn giản và ít hơn thay niềng.
Không cần phải vệ sinh thường xuyên
Dĩ nhiên là bạn vẫn phải vệ sinh thắng & Bố thắng đĩa định kì, vì thắng đĩa nằm ở vị trí cao hơn niềng, đồng thời với cấu tạo được che chắn, thì khả năng chất bẩn, sình bùn bắn vào thắng dĩa ít hơn là bắn vào niềng.
Bố thắng đĩa cấu tạo là một mật phẳng và cứng, bố thắng vành là cao su mềm + có các rãnh xẻ thoát nước nên cát, sình bùn dễ bám lại, đồng thời khi thắng thì cao su ma sát vào niềng nên nó sẽ để lại một lớp cao su bám trên bề mặt niềng và cần vệ sinh thường xuyên, nếu không vệ sinh thường có thể dẫn tới xước niềng.
Chính xác và dễ điều chỉnh lực thắng hơn
Với hệ thống truyền thủy lực thì bạn dễ dàng điều chỉnh lực thắng, không cần phải bóp cứng thắng, ngoài ra kỹ thuật thắng nhấp nhả, chỉ có thể dùng được với thắng dĩa vì nó tác động ngay tức thì.
Có thể sử dụng được vỏ lớn
Bề ngang vỏ không ảnh hưởng khi sử dụng thắng đĩa, có nhiều trường hợp các bạn đi xe thắng vành muốn sử dụng vỏ lớn hơn thì lại bị vướng ngàm thắng.
Các nhược điểm của thắng dĩa
Chi phí cao
Dĩ nhiên đây là nhược điểm đầu tiên của thắng đĩa, giá một bộ thắng dĩa bao giờ cũng cao hơn, thậm chí cao hơn gấp nhiều lần một bộ thắng vành. Điều này dễ hiểu vì cấu tạo của bộ thắng dĩa nó phức tạp hơn thắng vành nhiều lần, và các bộ thắng dĩa càng sử dụng nhiều công nghệ mới thì lại càng cao hơn nữa .
Khó tìm phụ tùng thay thế & sửa chữa
Bạn có thể dễ dàng tìm dc đồ thay thế, sửa chữa thắng dỉa ở các thành phố lớn. Tuy nhiên đi xa ở các vùng quê, thị xã nhỏ thì sẽ khó khăn. Các sự cố thường gặp nhất là cạ bố thắng và có thể sửa dễ dàng, dĩ nhiên trong trường hợp bị nặng hơn như đứt dây dầu hoặc xì dầu thì sẽ rất khó sửa chữa dọc đường.
Ảnh hưởng đến căm xe
Nếu như thắng vành tác động lực đến niềng xe, thì thắng dĩa tác động trực tiếp vào dĩa thắng sau đó truyền đến đùm, căm xe, niềng và bánh xe, bánh xe ma sát với mặt đường và giữ xe đứng lại.
Vì dĩa thắng được bắt cứng vào đùm, nên khi sử dụng thắng dĩa thì bộ phận chịu lực tác động nhiều nhất là căm xe, căm xe khi đó sẽ chịu lực xoắn rất mạnh, nên xác xuất dẫn đến lỏng căm và gãy căm sẽ cao hơn khi sử dụng thắng vành.
Cách khắc phục là các bạn nên kiểm tra căm định kì, bóp thử các căm xem có lỏng không, xoay thử bánh xem niềng có bị quăng không, nếu có thì nên đi cân căm lại nếu nhẹ, còn nếu nặng thì nên rút lại căm mới .
Ảnh hưởng đến phuộc & gióng sau của xe
Do cấu tạo của thắng dĩa dầu là bắt một bên, nên khi thắng thì lực nó phân bố không đều như thắng vành là lực thắng ở trung tâm, do đó lực thắng của thắng dĩa tác động vào phuộc và gióng sau của xe là rất lớn vì nó chỉ tác động vào một bên.
Do đó các bạn có thể thấy những dòng xe classic sử dụng phuộc nhỏ và cong thường sẽ dùng thắng vành chứ không dùng thắng dĩa, và do đó tuyệt đối không nên cố gắng cải tạo một chiếc xe đang dùng thắng vành thành thắng dĩa, bằng cách hàn thêm bát thắng dĩa vào, khung sườn xe và phuộc xe thắng vành nó không thiết kế để chịu lực để gắn thắng dĩa.
Dễ bị cạ bố thắng
Khi đạp mà bạn nghe tiếng xẹt xẹt thì có thể là bố thắng dĩa của bạn đã bị cạ thắng đĩa.
Khó xử lý khi bị sự cố
Thắng dĩa dầu khá bền, tuy nhiên khi bị sự cố nặng dọc đường (chảy dầu, gãy tay thắng, đứt dây dầu) thì bạn không thể nào sửa chữa được như thắng vành vì nó đòi hỏi những tool chuyên dụng cũng như dầu thắng để bơm.
Thắng dĩa nặng hơn thắng vành
Đây là lí do đa số xe Road vẫn dùng thắng vành, vì thắng dĩa nặng hơn thắng vành kha nhiều, tuy nhiên với Touring và MTB thì điều đó không đáng bao nhiêu.
Thắng dĩa cản gió hơn thắng vành
Với cấu tạo heo thắng & Dĩa thắng thì về mặt khí động học thắng dĩa sẽ cản gió nhiều hơn thắng vành, nhưng cũng như trên, nó chỉ quan trọng đối với xe Road .
Thắng dĩa có thể gây bỏng & tai nạn
Một lí do khiến các cuộc đua xe Road cấm thắng dĩa là thắng dĩa có thể gây các vết thương nặng cho các vận động viên khi xảy ra tai nạn (Dĩa thắng cắt vào tay, chân, cơ thể), ngoài ra chạm vào dĩa thắng lúc còn đang nóng có thể gây bỏng.
Tuy nhiên hiện nay một số giải đua đã bỏ lệnh cấm này và các xe Road đã bắt đầu phổ biến thắng dĩa.
Thắng đĩa dầu & thắng đĩa cơ
Thắng dĩa có 2 loại, 1 loại dùng dầu thủy lực và 1 loại dùng cơ (dây cáp) để truyền lực từ tay thắng xuống piston heo dầu. Vậy 2 loại này khác nhau chỗ nào?
Thắng đĩa dầu
- Sử dụng cơ chế piston thủy lực, khi bạn bóp thắng dầu sẽ bị ép lại và truyền qua dây dầu đến piston và ép piston lại, khi bạn nhả ra thì dầu quay trở lại bầu dầu trong tay thắng và khiến piston nhả ra.
- Quá trình này diễn ra ngay lập tức, tức là ngay khi bạn bóp/nhả thắng thì piston cũng ngay lập tức ép/thả và gần như không có độ trễ. Và lực nó truyền đi 100%, bạn bóp nhẹ thì nó ép nhẹ, bóp mạnh thì nó ép mạnh. Không bị ảnh hưởng bởi tác động bên ngoài.
Thắng đĩa cơ
- Sử dụng dây thắng bện bằng thép làm vật truyền lực. Khi bạn bóp thắng thì nó kéo dây cáp và ép piston lại để thắng, khi bạn thả tay thắng thì nó thả piston ra.
- Quá trì này có độ trễ vì sợi dây thắng phải di chuyển thì mới kéo dc piston, ngoài ra nó còn bị ảnh hưởng bởi ma sát giữa dây thắng và vỏ dây thắng nên lực tác động cũng bị ảnh hưởng .
Thắng đĩa cơ dùng dây
Ngoài ra thắng dĩa dầu thì bạn sẽ không cần quan tâm đến dây, trừ khi bị xì dầu. Còn thắng dĩa dây bạn sẽ phải bảo trì và thay dây thường xuyên, vì dây thắng sau 1 thời gian sử dụng sẽ bị giãn và khô mỡ bò, rỉ sét, dẫn đến thắng không hiệu quả.
Dầu sử dụng cho thắng đĩa
Dầu sữ dụng cho thắng dĩa thường chia ra làm 2 loại: Dầu DOT và dầu khoáng ( Mineral ), các bạn lưu ý không thể sử dụng khác loại dầu cho thắng, mỗi bộ thắng đều có in loại dầu trên bầu thắng.
Dầu thắng xe đạp
Nguồn: Tổng hợp, Batshop
